Haalt de machine de mens in? Bronscheiding vs. nascheiding

Een beter milieu begint bij jezelf. Tenminste, dat is de boodschap die we regelmatig te horen krijgen tijdens het jarenlange pleiten voor afvalscheiding en aandacht voor recycling. Toch wordt er de laatste tijd steeds vaker gesproken over afval achteraf scheiden via nascheiding. Nu de markt steeds verder ontwikkelt, lijkt zorgvuldig afval scheiden ineens overbodig. In hoeverre is dit waar?

Afval scheiden bij de bron

Wanneer afval direct gescheiden wordt ingezameld, wordt het ook wel ‘bronscheiding’ of ‘scheiden bij de bron’ genoemd. Dit is het afval scheiden dat we allemaal kennen. Restafval gaat in de restafvalcontainer, papier in de papierbak en etensresten bij het gft of organisch afval. Bij bronscheiding gaat het vooral om het inzamelen van bruikbare grondstoffen, die anders verloren zouden gaan.

Wat is het doel van afval scheiden?

Afval wordt gescheiden met het doel het her te gebruiken en/of te recyclen. Hierbij is het van belang dat de kwaliteit van het afval zo veel mogelijk wordt behouden, zodat het geschikt is voor recycling. Daarnaast wordt afval scheiden vanuit de overheid gestimuleerd met het doel om in 2050 een volledige circulaire economie te hebben gerealiseerd. In een circulaire economie bestaat er geen ‘afval’ meer en wordt alles hergebruikt, gerecycled, of krijgt een nieuwe functie. In 2025 wil de EU al minimaal 50 procent van het plastic hergebruiken. Om afval scheiden te stimuleren zijn bedrijven verplicht al hun afvalstoffen gescheiden in te zamelen. Tenminste, zolang dat redelijkerwijs van hen kan worden gevraagd.

Wat is nascheiding?

Bij nascheiding wordt al het afval in één container ingezameld, namelijk bij het restafval. Dit afval wordt vervolgens in een fabriek gescheiden. Hightech machines halen in dit geval zoveel mogelijk herbruikbare afvaldelen uit het restafval. Nascheiding wordt vooral ingezet bij PMD afval, waarbij plastic verpakkingen, blik en lege drinkpakken uit de afvalmix worden gehaald. Ook op deze manier zorg je ervoor dat de waardevolle materialen behouden worden en kunnen worden gerecycled in plaats van te worden verbrand. Een ander voordeel van nascheiding is dat je niet meer hoeft na te denken over waar je je afval moet weggooien. Het is dus een stuk makkelijker dan wanneer je met je wegwerpbekertje in je hand staat te twijfelen tussen drie verschillende prullenbakken.

Het nadeel van nascheiding is dat andere waardevolle afvalstromen zoals organisch afval en papier en karton verloren gaan, omdat ze in het restafval te vervuild raken voor recycling.

Op technisch niveau is de nascheiding van restafval dus zeker mogelijk. Toch blijven er wel wat twijfels bestaan over de kwaliteit van de grondstoffen die overblijven na de nascheiding. In Nederland zijn er relatief weinig nascheidingsinstallaties en er zijn ook geen grote plannen om installaties bij te bouwen.

Toch zijn er het afgelopen jaar wel een aantal gemeentes overgestapt van bronscheiding naar nascheiding. Onder andere de gemeentes Rotterdam en Leiderdorp realiseren de nascheiding van PMD uit het restafval voor hun bewoners. De vraag die hierdoor ontstaat is, waarom zou je nog moeilijk doen om plastic, blik en drinkpakken in te zamelen in aparte containers en zakken wanneer machines dit ook kunnen?

Wat is beter? Bronscheiding of nascheiding?

Veel mensen vragen zich dus (terecht) af. Wat is beter, bronscheiding of nascheiding? En is het één dan beter dan het ander? Om deze vraag te beantwoorden hebben we de voor- en nadelen van bronscheiding en nascheiding onder elkaar gezet.

Voordelen nascheiding

De meest voordehandliggende reden om te kiezen voor nascheiding te kiezen is het gemak. Alles bij het restafval gooien scheelt een hoop moeite. Je hoeft niet meer onderzoekend naar het product in je hand te kijken of het wel echt alleen plastic is en of het dus wel echt bij het PMD mag. Voor mensen die afval scheiden te verwarrend vinden geeft nascheiding dus iets meer gemoedsrust.

Voor organisaties waar bronscheiding niet genoeg resultaat oplevert kan nascheiding een uitkomst zijn. Vooral bij organisaties met veel wisselende bezoekers is gebleken dat er alsnog regelmatig recyclebare stromen bij het restafval terecht komen of dat er teveel vervuiling in het gescheiden afval plaatsvindt.

Nadelen nascheiding

Nascheiding is eigenlijk alleen mogelijk voor PMD afval. Er zijn veel grondstoffen die niet of slecht nagescheiden kunnen worden. Papier, organisch afval en textiel zijn hier goede voorbeelden van. Papier en textiel worden door vocht, wat onvermijdelijk is in restafvalcontainers, nutteloos voor recycling. Zelfs plastic raakt bij nascheiding vervuild, wat zorgt voor een vieze geur en verkleuring van het materiaal in een grijzige kleur. De geur is alleen uit het plastic te krijgen door het te verhitten en te wassen in soda. Arbeidsintensief en het verhoogt de milieudruk.

Ook organisch afval kan wel uit het restafval worden gescheiden, maar vervuiling van deze stroom met onder andere plastic is niet te voorkomen. De compost die gemaakt wordt van organisch afval wordt op deze manier onbruikbaar. Wanneer je deze afvalstromen bij het restafval gooit moeten ze dus worden verbrand en worden er waardevolle grondstoffen verspild.

Plastic komt niet in contact met andere afvalsoorten. Bij nascheiding wel, dus raakt het vervuild. Dat zorgt voor een nare geur en verkleuring van het materiaal. De kleur verandert van neutraal naar grijs en verliest zijn toepasbaarheid. Folie neemt de afvalgeur op, wat pas afneemt door het te verhitten en te wassen in soda.”

Voordelen bronscheiding

Wanneer je afval direct bij de bron scheidt, kan je dus veel meer afvalsoorten scheiden dan via nascheiding. Daarnaast is gescheiden afval ook goedkoper om te verwerken. De overheid heft namelijk belasting op het verwerken (dus verbranden) van restafval. Die belasting wordt elk jaar hoger. Wanneer je afval direct bij de bron scheidt, houd je dus minder restafval over wat scheelt in afvalkosten.

Ook is bronscheiding een schonere vorm van inzamelen dan nascheiding. Want voor recycling geldt nog steeds: hoe schoner de afvalstroom, hoe beter het eindproduct. Natuurlijk treedt er bij bronscheiding ook wel eens vervuiling op, maar de kans hierop is aanzienlijk kleiner. Kwaliteit is bij afval scheiden erg belangrijk. De AfvalSpiegel deed een onderzoek naar de zuiverheid van PMD afval, waarbij 422 monsters PMD afval werden geanalyseerd. Uit het onderzoek bleek dat het PMD afval dat ingezameld werd in aparte PMD inzamelzakken de hoogste zuiverheid had.

Daarnaast helpt afval scheiden bij de bron mee aan bewustwording van wat je allemaal weggooit. Dit gaat vaak gepaard met positieve gedragsverandering en het verminderen van de hoeveelheid afval.

Nadelen bronscheiding

Een van de nadelen van bronscheiding is dat het meer tijd kost om uit te zoeken welk afval je waar moet weggooien. Daarnaast heb je meer ruimte nodig voor de verschillende prullenbakken en/of rolcontainers. Ook kleine hoeveelheden afval zijn moeilijk te scheiden in het bedrijfsleven. Pas vanaf een bepaalde hoeveelheid wordt het rendabel om afval gescheiden in te zamelen. Organisch afval kan minimaal in een 120 liter container worden ingezameld. Je kan bij deze afvalsoort ook niet opsparen, omdat, gezien de hygiëne, de container wekelijks moet worden omgewisseld.

Ook komt het nog regelmatig voor dat afval niet netjes wordt ingezameld. Hierdoor komen er nog veel waardevolle grondstoffen in het restafval terecht. Deze grondstoffen worden er bij verwerking vaak niet meer uitgehaald, waardoor ze verloren gaan.

Conclusie

Zowel bronscheiding als nascheiding hebben dus voor- en nadelen. Op dit moment is het daarom het beste om ze niet tegenover elkaar zetten, om te kiezen voor het één of het ander, maar om ze als aanvulling op elkaar te zien. In veel bedrijven is bronscheiding de meest effectieve en goedkope manier om afval te scheiden. Maar voor bedrijven waar dit minder goed blijkt te werken kan nascheiding een goede oplossing zijn. Ook wordt nascheiding in sommige gevallen na bronscheiding alsnog ingezet, om zoveel mogelijk grondstoffen uit het restafval te halen. Deze combinatie zorgt voor de minste grondstofverspilling.